یونسکو در اجرای رسالت خود و در ارتباط با جامعه بین‌المللی پنج وظیفه اصلی بر عهده دارد:
آزمایشگاه عقاید:
یونسکو به مثابه کانونی فکری به عنوان مرکز جهانی مبادله اطلاعات و آزمایشگاه ایده‌ها فعالیت می‌کند و مطالعات آینده نگرانه انجام می‌دهد.
هنجارسازی:
یونسکو نقش سازمان معیارگذار و ناظر جهانی را بر عهده دارد و به صورت‌بندی مسائل فکری، هنجاری و اخلاقی از طریق تدوین دستور‌العمل‌ها، توصیه‌ها و کنوانسیون‌های بین‌المللی می‌پردازد.
مرکز مبادله اطلاعات:
یونسکو مانند سایر نهادهای تخصصی نظام ملل متحد، حافظ و امانت‌دار دانشِ به‌دست آمده در گستره فعالیت‌های خود است و به عنوان مرکز اصلی مبادله اطلاعات در زمینه گردآوری اطلاعات از کشورهای عضو و تبادل و اشاعه برابر و عادلانه در بین آنها فعالیت می‌کند.
ظرفیت‌سازی:
این سازمان از طریق فعالیت‌های آموزشی، علمی و فرهنگی که در کشورهای عضو انجام می‌دهد، تلاش می‌کند تا توان فنی، علمی و انسانی آنها را برای مشارکت فعال در زمینه‌های فعالیت خود و نیز پرکردن شکاف علمی بین کشورهای شمال و جنوب تقویت نماید.
تسهیل‌کننده همکاری‌های بین‌المللی:
یونسکو از طریق دفاتری که در سراسر جهان دارد از توانمندی لازم برای اجرای برنامه‌هایش در سطوح ملی، منطقه‌ای و بین‌المللی برخوردار است. بر این اساس، یونسکو نقش تسهیل‌کننده‌ای در همکاری‌های بین‌المللی دارد و اجرای مؤثر طرح‌ها را تضمین می‌کند.