فرهنگ واژگان یونسکو – بخش آموزش
تعاریف زیر از فرهنگ واژگان یونسکو (UNESCO Thesaurus) استخراج شده است:
توسعه پایدار (Sustainable Development)
توسعه سالم از نظر زیستمحیطی، به نحوی که بدون به مخاطره انداختن زندگی نسل‌های آینده، نیازهای زمان حال را برآورده سازد.
اثربخشی آموزشی (Educational Efficiency)
میزان موفقیت نظام‌های آموزشی در به حداکثر رساندن ارتباط بین داده‌ها و بازده‌های آموزشی
تقاضای آموزشی (Educational Demand )
تقاضای برای دریافت آموزش
شاخص‌های آموزشی (Educational Indicators)
داده‌های آماری که به عنوان معیاری برای طراحی و نظارت بر سیاست‌های آموزشی در نظر گرفته می‌شود.
فرصت‌های آموزشی (Educational Opportunities)
دسترسی به امکانات آموزشی
توسعه برنامه‌های درسی (Curriculum Development)
فرآیند نظام‌مندی است که از طریق تعیین اهداف، محتوای دروس، روش‌ها و روندهای ارزیابی به ایجاد برنامه‌های درسی جدید یا اصلاح برنامه‌های درسی موجود می پردازد.
اصلاحات آموزشی (Educational Reform)
تغییرات برنامه‌ریزی شده و یا در حال اجرا در بخش بزرگی از یک نظام ملی آموزشی
راهبردهای آموزشی (Educational Strategies)
عملی‌ساختن اهداف سیاست‌گذاری از طریق انتخاب برخی روش‌ها
آموزش دوزبانه (Bilingual Education)
تشویق دوزبانگی از طریق تدریس دروس معمول به زبان مادری و یک زبان دوم
آموزش همگانی (Universal Education)
نظام آموزشی که فرصت آموزش را برای همگان ممکن می‌سازد
دسترسی به آموزش (Access to Education)
مقتضیات و شرایط حاکم برای ورود به موسسات آموزشی یا پذیرش در برنامه‌های آموزشی
آموزش فراگیر (Inclusive education)
جایابی دانش‌آموزان ناتوان و یا استعدادهای درخشان درکلاس‌های عادی
آموزش، با درنظر گرفتن نیازهای ویژه (Special Needs Education)
آموزش دانش‌آموزانی که برای یادگیری دارای نیازهای ویژه می باشند. مانند دانش‌آموزانی که دچار معلولیت و یا در یادگیری با مشکلاتی مواجه‌اند
پیش‌بینی آموزشی (Educational Forecasting)
طرح توسعه آموزشی بلندمدت که می‌تواند شامل طرح‌هایی برای نظام‌های آموزشی باشد
معیارهای علمی (Academic Standards)
معیارهایی که یک موسسه آموزشی برای تعیین میزان موفقیت تحصیلی دانش‌آموزان در نظر می‌گیرد
کیفیت آموزشی (Educational Quality )
تحقق اهداف آموزشی به بهترین و بالاترین حد ممکن
پاسخگویی آموزشی (Educational Accountability )
مسئولیت و پاسخگویی در قبال نتایج و پیامدهای خاص یک فعالیت
فرهنگ واژگان یونسکو – بخش علوم طبیعی
ذخیره‌گاه زیستکره
ذخیره‌گاه‌های زیستکره عبارت است از «نواحی دربرگیرنده بوم‌سازگان‌های داخلی خشکی و ساحلی دریایی، یا ترکیبی از آنها» که در چهارچوب برنامه یونسکو به نام انسان و زیستکره (MAB) (چهارچوب قانونی شبکه جهانی ذخیره‌گاه‌های زیستکره) مورد شناسایی بین‌المللی قرار دارد.
هر ذخیره‌گاه باید حداقل از یک رشته ضوابط برخوردار باشد و از مجموعه‌ای شرایط پیروی کند تا بتواند در شبکه پذیرفته شود. سه کارکرد ذخیره‌گاه‌های زیستکره عبارت است از:
کارکرد حفاظتی برای حفظ منابع ژنتیک، گونه‌ها، بوم‌سازگان‌ها، چشم‌‌اندازها؛
کارکرد توسعه برای تقویت توسعه پایدار اقتصادی و انسانی و کارکرد پشتیبانی لوژستیک برای پشتیبانی از طرح‌های نمایشی، آموزش و کارورزی زیستمحیطی، پژوهش و نظارت پیوسته مسائل محلی، ملی و جهانی حفاظت و توسعه پایدار.
ژئوپارک
ژئوپارک محدوده‌ای تحت حفاظت است که علاوه بر غنای ژئوسایت‌ها باید شامل مکان‌های دارای آثار تاریخی، فرهنگی و تنوع طبیعت زنده باشد و با مدیریت کارآمد و آموزش مناسب افراد محلی با جذب گردشگر و با محوریت آموزش تفریحی- تفرجی مفاهیم زمین‌شناسی و محیط زیست به عموم مردم، بتواند با تفسیر موثر تمامی جاذبه‌ها اوقات فراغت گردشگران را پر کند و اقدام‌ها بتواند به بهبود پایدار وضعیت اقتصادی- اجتماعی ساکنان محلی و درنهایت ملی منجر شود.
MAB-ICC
شورای هماهنگی بین‌المللی برنامه انسان و کره مسکون
(Global Geopark Network (GGN
شبکه جهانی ذخیره‌گاه‌ها
World Network of Biosphere Reserves)WNBR
شبکه جهانی ذخیره‌گاه‌های زیستکره
International Hydrological Programme) IHP)
برنامه بین‌المللی آب‌شناسی
Man and the Biosphere Programme) MAB)
برنامه انسان و کره مسکون
Intergovernmental Oceanography Commission) IOC)
کمیسیون بین‌الدول اقیانوس‌شناسی
International Geological Science Programme) IGCP)
برنامه بین‌المللی علوم زمین
Mardid Action Plan) MAP)
برنامه اقدام مادرید که برگرفته از راهبرد سویل می باشد و با هدف بهره‌گیری از مزایای راهبردی اسناد سویل برای ارتقاء ذخیره گاه‌های زیستکره به مکان‌هایی مهم در سطح بین‌المللی برای توسعه پایدار قران ۲۱ طراحی شده است.
Seville Strategy
راهبرد سویل: راهبردی برای توسعه آتی‌ِ شبکه جهانی ذخیره‌گاه‌های زیستکره از جمله نتایجی مهمی بود که از کنفرانس بین‌المللی ذخیره‌گاه‌های زیستکره در سویل (اسپانیا) به دست آمد.
Rio+20
کنفرانس سازمان مللی متحد در خصوص توسعه پایدار
Water and Development Information for Arid Lands – A Global Network) G-WADI)
شبکه جهانی اطلاع‌رسانی در مورد آب و توسعه در مناطق خشک
South and Central Asia MAB Network) SACAM)
شبکه انسان و کره مسکون در کشورهای جنوب و مرکز آسیا
UNESCO- Institute for Water Education) UNESCO-IHE)
موسسه آموزش آب یونسکو
World Water Development Report )WWDR4)
گزارش جهانی توسعه آب
فرهنگ واژگان یونسکو – بخش علوم اجتماعی
اخلاق زیستی: (Bio Ethics)
اخلاق زیستی که بخشی از اخلاق عملی است و معمولا با اخلاق پزشکی هم‌معنا شمرده می شود، در وسیع‌ترین مفهوم، به معنای بررسی مسائل اخلاقی، اجتماعی و سیاسی است که زیست‌شناسی و سایر علوم زیستی، آن را به وجود می آورد و به‌طور مستقیم یا غیر مستقیم در بهروزی انسان تاثیر دارد. بنابراین اخلاق زیستی می تواند حوزه گسترده‌تری را از اخلاق پزشکی زیستی- پزشکی یا بررسی مسائل اخلاقی ناشی از پیشرفت‌های نوین در فن‌آوری پزشکی داشته باشد.
مدیریت دگرگونی‌های اجتماعی: (MOST(Management Of Social Transformation
مدیریت دگرگونی‌های اجتماعی یکی از اصلی‌ترین برنامه‌های کمیسیون علوم اجتماعی و انسانی یونسکو است که موضوع‌هایی مانند مردم‌سالاری، توسعه و مدیریت پایدار شهرها، ورزش، مهاجرت‌های بین‌المللی، حقوق بشر، مبارزه با تبعیض، حفظ محیط زیست و رویارویی با چالش‌های تغییرات آب و هوایی، مبارزه با خشونت علیه کودکان و زنان، تاسیس بانک مشکلات اجتماعی و پیوند بین پژوهش و سیاست‌گذاری اجتماعی را در بر دارد.
آنتی دوپینگ: هر عامل مادی که بتواند نیروی کاذب (به معنای خلق توانایی‌های فوق انتظار در بدن ایجاد کند دو پینگ نامیده می‌شود و مبارزه با استفاده از هر ماده خارجی یا هر گونه ماده فیزیولوژیک بدن با مقادیر غیر طبیعی و یا راه‌های استعمال غیر عادی با انگیزه افزایش مصنوعی و غیر شرافتمندانه کارایی فرد را آنتی دوپینگ می‌گویند.
کمیته بین‌المللی اخلاق زیستی International Bio Ethics Committee )IBC)
کمیته بین‌الدولی اخلاق زیستی Intergovernmental Bio Ethics Committee)IGBC)
کمیسیون اخلاق در علم و فناوریCommission on the Ethic of Scientific Knowledge and Technology)COMEST)
کمیته بین‌الدولی تربیت بدنی و ورزشIntergovernmental Committee for Physical Education and Sport)CYGEPS)
فرهنگ واژگان یونسکو – بخش فرهنگ
میراث طبیعی(Natural Heritage)
میراث طبیعی شامل ویژگی‌های طبیعی از جمله اشکال کالبدی و زیستی، اشکال زمین‌شناسانه و جغرافیایی طبیعی و یا مناطقی با مرزهای مشخص محوطه‌های طبیعی است که از دیدگاه علمی، حفاظتی یا زیبایی طبیعی دارای ارزش برجسته جهانی باشد.
میراث فرهنگی(Cultural Heritage)
میراث فرهنگی شامل مجموعه بناها و محوطه‌هایی است که از دیدگاه تاریخی- هنری یا علمی، قوم‌شناسی و مردم‌شناسی دارای ارزش برجسته جهانی باشد.
میراث فرهنگی زیر آب (Underwater Cultural Heritage)
میراث فرهنگی زیر آب به تمامی نشانه‌های زندگی بشری اطلاق می‌شود که دارای مشخصه فرهنگی- تاریخی یا باستان‌شناسی باشد و برای دوره‌ای خاص یا همیشه حداقل به مدت صدسال همه اثر یا بخشی از آن زیر آب وجود داشته باشد.
ایکروم (ICCROM)
مرکز بین‌المللی مطالعه حفظ و مرمت آثار فرهنگی
ایکوم (ICOM)
شورای بین‌المللی موزه‌ها
ایکوموس(ICOMOS)
شورای بین‌المللی بناها و محوطه‌های تاریخی
میراث فرهنگی ناملموس (معنوی)(Intangible Cultural Heritage)
شامل سنت‌ها و بیان‌های شفاهی شامل زبان، هنرهای نمایشی، رفتارهای اجتماعی، مراسم مذهبی و جشن‌ها، دانش‌ها و رفتارهای وابسته به طبیعت و عالم، و هنرهای دستی سنتی است.
فرهنگ واژگان یونسکو – بخش ارتباطات و اطلاعات
میراث مستند: محصول فرآیند مستندسازی به عنوان بخش مهمی از حافظه ملت‌ها و بیانگر سهم هر یک از ملل جهان در شکل‌گیری دوره‌های مختلف تمدن بشری است که گذشته و حال را به هم گره می‌زند و چشم‌اندازی از آینده ترسیم می‌کند و شامل موارد زیر است:
– مواد متنی مانند نسخ خطی، کتاب‌ها، روزنامه‌ها و پوسترها
– مواد غیر متنی مانند طرح‌ها، مواد چاپی، نقشه‌ها و موسیقی
– مواد دیداری- شنیداری مانند فیلم‌ها، دیسک‌ها، نوارها و عکس‌ها
– اسناد مجازی مانند وب‌سایت‌هایی که بر روی سرورها قرار دارد
حافظه جهانی: بخش بزرگی از میراث فرهنگی دنیاست که موضوع آن میراث مستند به عنوان نماد هویت فرهنگی ملل مختلف جهان است و قسمت عمده آن در کتابخانه‌ها، آرشیوها، موزه‌ها و مکان‌هایی در سراسر جهان قرار دارد که در حال حاضر اکثر آنها در معرض خطرند.
میراث دیجیتالی: منابعی بی‌همتا در زمینه فرهنگی، آموزشی، علمی و یا اطلاعات فنی، حقوقی، پزشکی و غیره است که فقط به صورت دیجیتال تولید می شود و یا بر اساس منابع آنالوگ موجود به شکل دیجیتالی درآمده است.