برنامه مشارکت از جمله ابزارهای مورد استفاده سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی ملل متحد (یونسکو) برای دستیابی به اهداف سازمان است.
یونسکو به این وسیله در اجرای آن دسته از فعالیت‌های انجام شده توسط کشورهای عضو یا اعضای وابسته، مناطق، سازمان‌ها و نهادها که در چارچوب حوزه فعالیت‌های یونسکو است مشارکت می‌کند. این نوع مشارکت با هدف تقویت ارتباطات میان یونسکو و کشورهای عضو و افزایش اثربخشی این ارتباطات از طریق همکاری متقابل طراحی شده است.
در قالب این برنامه، به طرح‌های مربوط به کشورهای کمتر توسعه‌یافته (LDCs)، کشورهای در حال توسعه و کشورهای در حال گذار اولویت داده شده است. درخواست کشورهای عضو از طریق کمیسیون‌های ملی آنها در اختیار مدیرکل قرار خواهد گرفت.
طرح‌ها یا برنامه‌های عملیاتی ارائه‌شده کشورهای عضو در قالب برنامه مشارکت باید مرتبط با فعالیت‌های سازمان به‌ویژه برنامه-های اصلی آن، طرح‌های بین‌رشته‌ای، فعالیت‌های مربوط به افریقا، کشورهای کمتر توسعه‌یافته، جوانان و زنان و یا فعالیت‌های کمیسیون‌های ملی یونسکو باشد. انتخاب هر یک از برنامه‌های مشارکت توسط سازمان با در نظرگرفتن اولویت‌های تعیین‌شده از سوی بخش‌ها و نهادهای سازمان در حوزه بودجه عادی یونسکو انجام خواهد شد.
نحوه مشارکت سازمان:
ـ ارائه خدمات مشاوره‌های و کارشناسی به وسیله متخصصان و مشاوران بدون در نظرگرفتن هزینه‌های اداری و پرسنلی
ـ اعطای بورسیه و کمک‌های تحصیلی
ـ انتشارات، تدوین فصل‌نامه‌ها و گردآوری و ثبت اسناد و مدارک
ـ تأمین تجهیزات مورد نیاز (به جز وسایل نقلیه)
ـ کمک به برگزاری کنفرانس‌ها، جلسات، سمینار‌ها و دوره‌های آموزشی از طریق ارائه خدماتی در زمینه ترجمه کتبی و شفاهی، تأمین هزینه سفر شرکت‌کنندگان، ارائه خدمات مشاورهای و دیگر خدمات مورد نیاز بسته به صلاحدید طرف‌های ذی‌نفع (به غیر از کارکنان یونسکو)
ـ کمک‌های مالی
تأیید درخواست‌ها:
هنگام تصمیم‌گیری در مورد درخواست‌های ارائه‌شده، مدیرکل موارد زیر را در نظر خواهد گرفت:
ـ مبلغ کل تعیین‌شده توسط کنفرانس عمومی برای برنامه مشارکت
ـ ارزیابی درخواست ارائه‌شده توسط بخش یا بخش‌های مرتبط سازمان
ـ توصیه کمیته بین بخشی به ریاست معاون مدیرکل در امور همکار‌های و روابط خارجی سازمان که مسئول بررسی تقاضاهای ارائه‌شده در قالب برنامه مشارکت نیز است. این تقاضاها باید با اولویت‌ها، معیارها و روش‌کارهای تعیین‌شده برای برنامه مشارکت در مطابقت کامل باشد.
ـ تأثیر چنین مشارکتی در کمک به کشورهای عضو برای دستیابی به اهدافشان، این اهداف باید در حوزه فعالیت‌های یونسکو و در چارچوب اولویت‌های اصلی سند راهبرد میان‌مدت سازمان (C/4) و سند برنامه و بودجه (C/5) باشد. هر دو این اسناد در کنفرانس عمومی تأیید شده است و هر نوع مشارکتی باید در چارچوب آنها صورت پذیرد.
ـ ضرورت توزیع برابر منابع مالی با اولویت بخشیدن به نیازهای کشورهای در حال توسعه، کشورهای درحال گذار، کشورهای آفریقایی، کشورهای کمتر توسعه یافته، زنان و جوانان. ضروری است موارد ذکر شده در تدوین کلیه برنامه‌های سازمان مد نظر باشد.
ـ ضرورت تضمین این‌که تخصیص بودجه تعیین‌شده برای هر یک از طرح‌های تأییدشده باید حداکثر سی روز قبل از آغاز اجرای طرح و مطابق با شرایط مطرح شده انجام پذیرد.
اجرا:
ـ برنامه مشارکت در طول دوره برنامه‌های دوسالانه سازمان اجرا خواهد شد. اجرای هر طرح بر عهده کشور عضو یا هر متقاضی دیگر یک طرح است. درخواست ارائه‌شده به مدیرکل باید حاوی تاریخ دقیق شروع و پایان طرح، ریز دقیق هزینه‌ها و شرحی از نحوه تأمین بودجه برای طرح (با ذکر مبالغ دریافتی مورد انتظار یا وعده داده شده از سوی کشورهای عضو یا نهادهای خصوصی) باشد.
ـ دستاوردهای برنامه مشارکت در سطحی گسترده اطلاع‌رسانی خواهد شد به این امید در تدوین و اجرای برنامه‌ها و فعالیت‌های آینده سازمان مؤثر واقع شود. در طول دوره دو ساله کاری سازمان تأثیر و نتایج برنامه مشارکت در کشورهای عضو و سازگاری آن با اهداف و اولویت‌های یونسکو بررسی خواهد شد. به این منظور دبیرخانه گزارش‌های ارزیابی تهیه و ارسال‌شده کشورهای عضو را پس از اتمام هر طرح استفاده خواهد کرد. امکان دارد یک ارزیابی در حین اجرای طرح نیز انجام شود.
ـ استفاده از آرم و نام یونسکو برای فعالیت‌های تأییدشده در چارچوب برنامه مشارکت و در جهت رهنمودهای نهادهای سازمان در جلب مشارکت گسترده‌تر برای اجرای طرح‌ها در سطوح مختلف ملی، زیرمنطقه‌ای، منطقه‌ای یا بین منطقه‌ای مؤثر است و بر اهمیت طرح می‌افزاید.